De agrarische sector in Nederland wordt de komende jaren kleiner. In de afgelopen twee coronajaren was er nog sprake van een minimale productiegroei (0,1% in 2020 en 0,5% in 2021), maar voor 2022 en de komende jaren ligt krimp in het verschiet. In 2022 zal de productiedaling naar verwachting uitkomen op 1,5%. In het eerste kwartaal daalde het productievolume met bijna 2% ten opzichte van een jaar geleden, na ook in het vierde kwartaal van 2021 al te zijn gedaald. Het perspectief voor de rest van het jaar is bovendien ongunstig. De hoge energieprijzen ten gevolge van de oorlog in Oekraïne zetten de marges en het aanbod in glastuinbouw onder druk. Dit blijkt uit het nieuwe vooruitzicht voor de agrarische sector van ING Research.
Voedingsinflatie fors toegenomen
De wereldwijd fors opgelopen grondstoffen- en voedselprijzen manifesteren zich in de FAO-index. Deze was in maart hoger dan ooit en hoewel er in april en mei sprake was van een lichte daling, is het niveau nog altijd liefst 75% hoger dan twee jaar geleden. In Nederlandse supermarkten zijn de prijsstijgingen van voedsel inmiddels doorgesijpeld. De voedingsinflatie steeg volgens het CBS in acht maanden tijd van 0,0% jaar-op-jaar naar 9,2% (in mei). De prijstoename van aardappelen (+10%) was sterker dan gemiddeld, die van groenten (+9%) iets lager. In de voedingsmiddelenindustrie was in de stijging van de verbruiks- en afzetprijzen nog hoger: +22% respectievelijk +21% jaar-op-jaar (in april).
Fors hogere verkoopprijzen nodig voor voedingstuinbouw
Het aanbod van tomaten is begin 2022 flink teruggeschroefd en de prijzen bleven tot begin april ruim bovengemiddeld. Na een prijsdip zijn de gemiddelde prijzen in het tweede kwartaal acceptabel. Ook werd er door tuinders met een WKK (Warmte Kracht Koppeling) geprofiteerd van hoge elektriciteitsprijzen. Met de retail wordt al onderhandeld over de fors hogere verkoopprijzen die nodig zijn om de hoog blijvende kosten te compenseren en de sterke energiepositie bij levering aan het net via de WKK te behouden. De verwachting is dat het merendeel van de consumenten ook de hoger geprijsde tomaten blijft kopen. Tot nu toe blijven de verkopen op peil, ook al waren volgens het CBS de prijzen van groenten in de winkel in april 13% hoger dan een jaar ervoor.
Spannende winter door impact energieboycot en hoge inflatie
De afzet en de prijzen van komkommers zijn redelijk. De paprikaprijzen kenden een moeizame start en de afzet liep stroef, omdat er in Spanje langer werd door geproduceerd, maar de prijzen zijn daarna genormaliseerd. Voor de gehele voedingstuinbouw wordt het vanwege de onzekerheden over de inflatiedruk op de consumenten en de impact van de energieboycot een spannende winter. Het areaal lijkt te gaan dalen. Vooral oudere bedrijven kunnen ervoor kiezen de intensiteit van de teelt te verlagen van drie naar twee rondes of het bedrijf te verkopen.
Glastuinbouw investeert in WKK en LED, maar heeft ook last van verstoorde supply chains
De aanhoudend hoge energieprijzen hebben bij diverse bedrijven geleid tot het naar voren halen van de noodzakelijke investeringen in energiebesparing en -transitie. Vooral in LED-verlichting wordt geïnvesteerd, maar ook in verduurzaming door meer inzet van WKK-installaties. Nieuwbouwplannen voor kassen zijn mede door de dure bouwmaterialen al een jaar dun gezaaid. De verstoringen in de toeleveringsketens spelen nog altijd een rol, sinds de oorlog in Oekraïne zijn daar echter ook de fors hogere glasprijzen bij gekomen.
Akkerbouw: stabiele sector, maar zorgen over hoge prijzen
Akkerbouwers kunnen ook over het seizoen 2021/22 tevreden zijn. De oogst is acceptabel verlopen. De aardappelprijzen waren vrijwel het hele seizoen bovengemiddeld. Vooral dankzij de versoepelingen voor de horeca in zomer, herfst en lente was de vraag prima. De uienprijzen kenden een gemiddeld jaar, de oogst was hoog en de vraag bleef ook in coronatijd redelijk stabiel. De prijzen voor pootaardappelen en tarwe noteerden net iets boven het langjarig gemiddelde. Voor het nieuwe seizoen zijn er wat zorgen over de rendementen vanwege de hoge kunstmest- en dieselprijzen, die leiden tot fors hogere kosten per m2, in combinatie met onzekerheid over het afhoudende consumentengedrag bij hoog blijvende inflatie. De nieuwe oogst lijkt op orde en had baat bij de na een te droge periode net op tijd gevallen regen. Wel is het uienareaal kleiner dan vorig seizoen, omdat tarwe vanwege de hoge marktprijzen een interessant alternatief is geworden. De verwachting is dat de tarweprijzen door productie-uitval en logistieke problemen in Oekraïne, droogte in andere productielanden en de hierdoor gevormde strategische reserves zeker nog een jaar hoog zullen blijven.
Afzet en rendement in sierteelt onder druk
De sierteeltafzet in de retail loopt na twee topjaren minder hard. In het eerste kwartaal steeg de exportwaarde van bloemen nog met 2% en die van planten met 4%. In maart en april was er echter sprake van een daling van de uitvoer ten opzichte van dezelfde maanden in 2021. De prijzen in het tweede kwartaal staan onder druk en liggen onder het langjarig gemiddelde. De verwachting is dat na de zomervakantie de consument vanwege inflatie over een breed front vaker de hand op de knip gaat houden, zeker voor een bloemetje of plantje. Als je als tuinder geen vaste leveringscontracten hebt en bent aangewezen op de klok, dan gaan de opbrengsten dus omlaag. De rendementen komen dan vanwege de waarschijnlijk blijvend hoge gasrekening onder druk. De torenhoge energieprijzen hebben er ook toe geleid dat het aanbod van sierteelt in de eerste paar maanden van 2022 lager was omdat minder belicht is en/of minder intensief is geteeld om kosten te besparen. De kans is reëel dat dit ook de komende winter gaat gebeuren, waarbij het switchen naar een andere teelt of verkoop van het bedrijf ook vaker zal kunnen voorkomen.
Bron: ING